BLOG // Category

Dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO) to jeden z podstawowych elementów infrastruktury bezpieczeństwa stosowanej w obiektach przemysłowych, handlowych oraz wielu innych budynkach użyteczności publicznej. W tym artykule przedstawiamy podstawowe wymogi oraz normy, jakim podlega projektowanie dźwiękowych systemów ostrzegawczych. Dowiedz się, co wpływa na jakość systemu ostrzegania, jak przebiega odbiór tego rodzaju instalacji i sprawdź, jakie czynniki należy uwzględnić przy projektowaniu DSO.

Funkcjonalność oraz niezawodność dźwiękowych systemów ostrzegawczych uzależnione są od wielu czynników, m.in. rodzaju i ulokowania głośników pożarowych czy właściwości akustycznych wnętrza pomieszczenia i budynku. Ale to nie wszystko. Równie istotne mogą okazać się m.in. warunki klimatyczne panujące w obiekcie, parametry systemu zasilania, jakość zastosowanych materiałów i ich dźwiękochłonność, a w końcu ilość oraz intensywność wykorzystania pomieszczeń przez osoby. Wszystkie te czynniki należy uwzględnić rozpoczynając projektowanie dźwiękowych systemów ostrzegawczych dla danego obiektu przemysłowego.

Projektując parametry techniczne systemu ostrzegawczego, należy kierować się wieloma przepisami, normami oraz wytycznymi. Na szczególną uwagę zasługują tu:

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719 (paragraf 29 punkt 1),
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/201123;19,
• ustawa o wyrobach budowlanych wraz z aktami wykonawczymi:
  1. rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym
  2. rozporządzenie MI w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania
  3. rozporządzenie MIiB w sprawie krajowych ocen technicznych
• ustawa o ochronie przeciwpożarowej wraz z aktami wykonawczymi:
  1. rozporządzenie MSWiA w sprawie szczegółowych czynności wykonywanych podczas procesu dopuszczenia, zmiany i kontroli dopuszczenia wyrobów, opłat pobieranych przez jednostkę uprawnioną oraz sposobu ustalania wysokości opłat za te czynności
  2. rozporządzenie MSWiA w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania.
• Polskie normy
  1. PN-EN 54-4:2001+A1:2004+A2:2007 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 4: Zasilacze
  2. N-EN 54-24:2008 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 24: Dźwiękowe systemy ostrzegawcze. Głośniki
  3. PN-EN 54-16:2011 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 16: Centrale dźwiękowych systemów ostrzegawczych
  4. PN-EN 60268-16:2011 Urządzenia systemów elektroakustycznych. Część 16: Obiektywna ocena zrozumiałości mowy za pomocą wskaźnika transmisji mowy
  5. PN-B-02151-4Akustyka budowlana –Ochrona przed hałasem w budynkach –Część 4: Wymagania dotyczące warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach oraz wytyczne prowadzenia badań
• Normy i wytyczne międzynarodowe
  1. ISO 7240-19:2007Fire detection and alarm systems. Part 19: Design, installation, commissioning and service of sound systems for emergency purposes
  2. PD CEN/TS 54-32:2015Fire detection and fire alarm systems. Part 32: Planning, design, installation, commissioning, use and maintenance of voice alarm systems
• WYTYCZNE PROJEKTOWANIA, INSTALOWANIA, URUCHAMIANIA, OBSŁUGI I KONSERWACJI DŹWIĘKOWYCH SYSTEMÓW OSTRZEGAWCZYCH.

Publikacja, która powstała dzięki wspólnej pracy z Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Pożarnictwa – Zarząd Główny oraz Centrum Naukowo-Badawczego im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowego Instytutu Badawczego. Jednym z autorów tej publikacji jest – prezes pAudio.

Przed wykonaniem projektu DSO należy wykonać plan zarządzania w sytuacji kryzysowej, obejmujący takie czynniki jak m.in.:

• liczba osób przebywających w budynku,
• czas potrzebny do ich ewakuacji,
• specyfikacja wymogów dla komunikatów głosowych,
• dostęp oraz lokalizację wszystkich elementów systemu DSO,
• możliwość prowadzenia akcji ewakuacyjnej etapami, a także wiele innych czynników.

Określające to, jak powinien być zaprojektowany system DSO wymagania, precyzyjnie regulują również warunki odbioru tego rodzaju instalacji przez Państwową Straż Pożarną. W trakcie kontroli przeprowadzane są m.in. szczegółowe pomiary oraz szereg innych czynności, takich jak m.in.:

• sprawdzenie, czy system ostrzegawczy wykonany został zgodnie z dokumentacją projektową,
• analiza certyfikatów oraz świadectw dopuszczających zastosowaną konfigurację systemu,
• pomiar czasu potrzebnego do rozgłaszania komunikatu alarmowego po włączeniu podstawowego lub awaryjnego źródła zasilania.

Oprócz tego, pomiary DSO obejmują mierzenie zrozumiałości mowy, a także sygnału ostrzegawczego na całym obszarze pokrycia.

Biorąc pod uwagę wielość wymogów formalnych określonych w normach i przepisach DSO, a przede wszystkim rolę tego rodzaju systemu w skutecznym przeprowadzaniu akcji ewakuacyjnej, biorąc się za projektowanie dźwiękowych systemów ostrzegawczych DSO warto współpracować ze specjalistami. W PAUDIO TECHNOLOGIES od 2010 roku działamy w branży elektroakustycznej, dostarczając wsparcie projektowe oraz montażowe w zakresie systemów DSO. Zapraszamy do kontaktu w celu uzyskania szczegółowych informacji.

DSO, czyli Dźwiękowe Systemy Ostrzegawcze, pozostają najczęściej całkowicie niezauważone dla osób postronnych aż do momentu sytuacji kryzysowej, kiedy to pomagają ratować ludzkie życie. Ze względu na ogromne znaczenie w zapewnianiu bezpieczeństwa dla rozmaitych firm, instytucji i użytkowników budynków użyteczności publicznej, warto zastanowić się nad ich funkcjami i zastosowaniem. Przedstawiamy zatem opis zadań przydzielanych DSO, zestawiając ich specyfikację techniczną z aktualnymi wymaganiami prawnymi.

Instalując dźwiękowy system ostrzegawczy w budynku, zyskujemy wiele możliwości nie tylko w sferze bezpieczeństwa, lecz także w kwestii możliwości przekazywania różnego rodzaju informacji, komunikatów, podkładu muzycznego czy treści marketingowych do wielu osób jednocześnie. DSO co do zasady stanowią element systemu Ppoż., nadającego wyraźne komunikaty dźwiękowe na wypadek pożaru lub innego zagrożenia np. terrorystycznego. DSO, oprócz przekazania informacji o zagrożeniu, dostarcza również zwięzłych informacji o zalecanych dalszych działaniach. Za pomocą DSO można doskonale zarządzać ewakuacją i kierować ludzi do określonego miejsca. Dźwiękowy system ostrzegawczy służy do jak najszybszego i skutecznego poinformowania użytkowników o zagrożeniu i podania im dalszych wskazówek. Jego skuteczność w dużej mierze zależy od jakości zastosowanych komponentów, odpowiedniego projektu akustycznego zapewniającego należyty poziom zrozumiałości mowy (generowanych komunikatów) oraz jakości przyjętego w budynku scenariusza pożarowego. Dla placówek wyposażonych w dźwiękowy system ostrzegawczy wymagania dotyczą przede wszystkim zastosowania kabli odpornych na wysokie temperatury, obecności zasilania awaryjnego, podziału DSO na różne strefy pożarowe, czy zapewnieniu redundancji dla różnych elementów składowych instalacji. Wszystkie urządzenia DSO w Polsce muszą posiadać certyfikat dopuszczenia do użytku, wydawany przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej.

Wśród najważniejszych dokumentów regulujących zasady i wymagania w sprawie DSO w Polsce jest dźwiękowy system ostrzegawczy rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz 719) Zgodnie z jego zapisami, stosowanie dźwiękowego systemu ostrzegawczego jest wymagane m.in. w budynkach handlowych lub wystawowych, salach sportowych i widowiskowych o liczbie miejsc powyżej 1500, stacjach metra i stacjach kolei podziemnych, kinach i teatrach z liczbą miejsc przekraczającą 600, szpitalach i sanatoriach o liczbie łóżek powyżej 200 w budynku, budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych, hotelach, akademikach lub innych budynkach zamieszkania zbiorowego powyżej 200 miejsc a także dworcach i portach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania powyżej 500 osób.

Równie ważnym dokumentem praktycznym dotyczącym DSO są opracowane przez CNBOP-PIB oraz SITP Wytyczne projektowania, instalowania, uruchamiania, obsługi i konserwacji DSO – dźwiękowy system ostrzegawczy – wytyczne . Jest to dokument ułatwiający procesy projektowania, instalowania, uruchamiania, obsługi i konserwacji, którego wymaga dźwiękowy system ostrzegawczy. Jest to dokument, który kompleksowo obejmuje wszystkie zagadnienia związane z wdrażaniem oraz eksploatacją DSO

Wytyczne kierowane są do: projektantow, instalatorow, konserwatorow, rzeczoznawcow ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz dla właścicieli i zarządcow obiektow, w ktorych zainstalowano dźwiękowy system ostrzegawczy.

Dla instalacji DSO, jaką stanowi dźwiękowy system ostrzegawczy wymagania dotyczą przede wszystkim zapewnienia niezawodności w sytuacjach kryzysowych. Funkcje systemu nie powinny być ograniczone nawet w przypadku częściowego uszkodzenia lub braku podstawowego zasilania energetycznego. Zastosowanie DSO w budynkach mieszczących dużą liczbę osób w znacznym stopniu wpływa na poziom ich bezpieczeństwa. Pojawienie się pożaru wykrytego przez czujniki dymu automatycznie aktywuje działanie dźwiękowego systemu ostrzegawczego, zarządzającego sprawną ewakuacją osób z budynku. Przekazywane przez system DSO informacje docierają ze swoim przekazem do każdego pomieszczenia w budynku, obejmując zasięgiem każdą osobę obecną na danej przestrzeni. Powszechną praktyką staje się także nadawanie komunikatów w języku angielskim, szczególnie istotnych w takich miejscach jak porty lotnicze, dworce czy centra handlowe.

Budynki edukacyjne wyróżniają się dużym natężeniem hałasu, szczególnie w okresie kilkunastominutowych przerw między zajęciami. Stworzenie systemu nagłośnienia, który stawi czoła wielu wyzwaniom i zapewni niezakłócone komunikaty niezależnie od warunków akustycznych, nie należy do łatwych zadań. Przedstawimy tutaj cechy wydajnego systemu nagłośnienia w obiektach edukacyjnych. Opowiemy, co należy uwzględnić przy wyborze danego rozwiązania. Wskażemy także, jakie funkcje powinien posiadać system PA w szkole lub innej placówce edukacyjnej.

Profesjonalne systemy nagłośnienia odpowiadają nie tylko za komfort pracy i użytkowania, lecz także poprawiają poziom bezpieczeństwa uczniów i pracowników w przypadku wystąpienia jakiegokolwiek zagrożenia w obiekcie. Jak wiemy szkoły, akademiki czy inne obiekty edukacyjne narażone są coraz częściej na zagrożenia pożarowe, terrorystyczne czy epidemiologiczne. Dlatego nagłośnienie szkół powinny uwzględniać rozwiązania technologiczne obecne także w systemach DSO. Kluczową cechą staje się tutaj nieprzerywalność komunikatów, niezależnie od warunków zewnętrznych. Wyposażenie instalacji nagłośnieniowej w awaryjne zasilanie z akumulatorów i wzmacniacze rezerwowe zagwarantuje prawidłowe działanie nawet w przypadku chwilowych przerw w dostawie energii czy innej awarii..

Optymalne nagłośnienie do szkół daje możliwość tworzenia komunikatów automatycznych i kodowanych. Kluczowe jest tu również dostarczenie głośników dużej mocy dla takich lokalizacji jak boiska sportowe czy sale gimnastyczne. Warto wybierać nagłośnienie szkół, które daje szansę połączenia rozproszonych lokalizacji w jeden system i pozwala nim zarządzać z poziomu jednej konsoli sterującej.

Przy tworzeniu nagłośnienia obiektów edukacyjnych należy zaplanować podział instalacji na różne strefy, który wymagają rozmaitych rozwiązań technologicznych. Strefa boisk zewnętrznych musi posiadać głośniki o dużej mocy, odporne na zmienne warunki atmosferyczne. W przypadku korytarzy i sali gimnastycznej najlepiej sprawdzi się system głośników naściennych. Strefa administracyjna i sale lekcyjne powinny zostać wyposażone w głośniki o regulowanym natężeniu dźwięku. Osobną kwestię stanowi nagłośnienie auli wykładowej, będącej jednocześnie miejscem organizacji wielu imprez edukacyjnych i wydarzeń kulturalnych. Powszechną praktyką wielu placówek staje się zakup mobilnego sprzętu nagłośnieniowego, uzupełnionego o wzmacniacze wielostrefowe i regulatory głośności. W przypadku dużych hal o niekorzystnych warunkach akustycznych warto zastosować wąskie kolumny głośnikowe o dużej mocy. Pomogą one ograniczyć zjawisko pogłosu wynikające z odbijania się dźwięku od ścian. Profesjonalne systemy nagłośnienia w obiektach edukacyjnych powinny spełniać wymagania obecne w normach EN 54-16 oraz EN 54-4, dedykowane dźwiękowym systemom ostrzegawczym stosowanym w budynkach użyteczności publicznej.

Nagłośnienie szkół jest niezbędnym elementem wyposażenia tego typu placówek. Systemy nagłośnieniowe spełniają wiele funkcji – od usprawnienia ewakuacji na skutek pożaru czy innego zagrożenia, aż po sprawne wydawanie komunikatów organizacyjnych obejmujących swoim zasięgiem cały teren placówki.

Ważnym aspektem praktycznym i funkcjonalnym jest możliwość zastosowania w systemach Nagłośnienia szkół zegarów, które automatycznie uruchamiają komunikaty czy dzwonki. W nowoczesnych systemach nagłośnieniowych znane nam wszystkim powodujące stres i hałas dzwonki tonowe mogą być zastąpione przez bezstresowe dzwonki w formie np. przyjemnej muzyki.

Dzwonki bezstresowe są jednym z elementów, który zgodnie z opiniami fachowców, psychologów oraz pedagogów powoduje wyciszenie negatywnych emocji. Zwiększają one również koncentrację poprzez stosowanie dowolnie wybranego tła muzycznego (melodii) przyjemnych dla ucha dziecka i pracowników szkoły. Zadaniem takiego dzwonka jest komunikacja bez skutków ubocznych, które podowiadują nadmierną żywiołowość uczniów.

Klatki schodowe, szczególnie kilkupiętrowe, bez wątpienia należą do obiektów trudnych akustycznie. Zazwyczaj powierzchni ścian i stropów wykonana jest z materiałów o niskim współczynniku pochłanialności dźwięku, co znacznie utrudnia prawidłowy dobór nagłośnienia tego typu obiektów. Oprócz tego, systemy oddymiania lub napowietrzania, a także hałas generowany przez osoby przemieszczające się wewnątrz klatki, dodatkowo utrudniają dobór nagłośnienia.

            Zastosowanie adaptacji akustycznej pozwala skutecznie obniżyć czas pogłosu pomieszczenia, co wpłynie pozytywnie na zrozumiałość komunikatów, a także pozwoli ograniczyć hałas w pomieszczeniu.  

Najczęściej stosowane materiały akustyczne na klatkach schodowych to na przykład:

• Tynki akustyczne
• Panele akustyczne z wełny skalnej

Poniżej przykładowy model 3D. Kolorem czerwonym zaznaczone są miejsca na sufitach pokryte materiałem dźwiękochłonnym w postaci tynku akustycznego.

Dźwiękowy system ostrzegawczy w obiektach hotelowych jest pozornie prostym tematem,
jednak skuteczna jego instalacja może stanowić niemałą zagwozdkę. Nasuwa się pytanie, czy głośniki w łazienkach hotelowych są konieczne? 

Zgodnie z wytycznymi projektowania, instalowania, uruchamiania obsługi konserwacji dźwiękowych systemów ostrzegawczych CNBOP-PIB W-0004 wydanego w 2021 roku przez CENTRUM NAUKOWO-BADAWCZE OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ im. Józefa Tuliszkowskiego oraz Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Pożarnictwa, to na projektancie dźwiękowego systemu ostrzegawczego leży obowiązek, aby tak zaprojektować system DSO, żeby nadawane komunikaty posiadały odpowiedni poziom zrozumiałości mowy STI oraz dźwięku SPL w całym obiekcie.

W tego rodzaju obiektach najczęstszy problem, z jakim się spotykamy to, w jaki sposób zapewnić właściwy poziom zrozumiałości komunikatów oraz jak wykonać instalację kablową i głośnikową, gdy konserwator nie zgadza się na montaż głośników w miejscach typowych tj. na ścianie lub stropie właściwym oraz jak poprowadzić instalację kablową wymagającą zapewnienia odporności ogniowej E90, gdy do dyspozycji mamy tylko drewniane elementy konstrukcyjne.

Równomierność pokrycia dźwiękiem części wspólnych (tzw. obaszarów ADA wg CEN/TS 54-32:2015) została osiągnięta głównie poprzez:

• zastosowanie opóźnień czasowych w kartach 2LG centrali DSO IVO pomiędzy głośnikami znajdującymi się na różnych piętrach lecz w tym samym (wspólnym) obszarze nagłaśnianym. 
• skierowanie ukrytych głośników na przeciwległe ściany celem uzyskania na powierzchni odsłuchowej kontrolowanej fali odbitej

Zrozumiałość komunikatów ewakuacyjnych została ponadto poprawiona dzięki:

• zastosowaniu korekcji parametrycznej w procesorach audio centrali DSO IVO
• przygotowaniu komunikatów automatycznych w studio nagrań z zastosowaniem kompresji dynamiki

Głośniki zostały zainstalowane w nieużywanych kominkach i piecach kaflowych, ukryte nad filarami oraz kratkami wentylacyjnymi.

W częściach gdzie widoczny montaż był dozwolony, obudowy głośników pokryte zostały kolorem z palety RAL odpowiadającym powierzchni montażowej.

Problematyka pomiaru impedancji polega na konieczności użycia specjalnego przyrządu generującego napięcie przemienne (AC).

Wykonanie pomiaru ogranicza się do podpięcia miernika do obu żył linii głośnikowej i naciśnięcie przycisku „test”, następnie odczytujemy wartości z wyświetlacza. W przypadku mierników automatycznych, urządzenie samo zmienia zakresy pomiaru, w przypadku urządzeń mniej zaawansowanych konieczne jest dobranie zakresu pomiarowego do linii głośnikowej. Zależnie od miernika uzyskujemy wynik w watach lub omach.